Dt. Egem Yuvanç – Sporcu Plakları: Bir Diş Hekiminin Bakış Açısı!
Spor, fiziksel aktifliği, takım çalışmasını ve kişisel gelişimi destekleyen pozitif yaşam tarzının temel bir bileşenidir. Ancak bununla beraber atletik aktivitelere katılımın artmasıyla birlikte ağız dokularında yaralanmalar da sıklaşmaktadır. Diş hekimleri olarak, dişlere, diş etine ve çene kemiğine gelen travmanın sonuçlarına sıklıkla rastlamaktayız. Bu sebeple uygun teknolojilerle üretilmiş sporcu plağı, ağız bölgesi yaralanmalarını azaltmanın basit ve etkili bir yoludur.
Sporla ilişkili ağız bölgesi travmaları ne yazık ki azımsanmayacak derecede yaygındır ve özellikle basketbol, futbol ve dövüş sporları gibi çarpışma barındıranlar başlıca örneklerdir. Literatürdeki araştırmalar, koruyucu sporcu plağı takılmadığında ağız dokularında hasar olasılığının onlarca kat daha fazla olduğunu ortaya koymaktadır. Bu yaralanmalar hem ağrılı hem de maddi olarak külfetli olmakla beraber ileri seviye kapsamlı diş ve çene tedavileri gerektirmektedir.
Sporcu plakları, ağza gelen kuvvetleri sönümleme görevi görür ve böylece diş, çene kemiği, dudak, yanak ve çene eklemi travmalarını önler. Hastalarımıza tüm sporcu plaklarının aynı koruyuculuğu sağlamadığını vurgularız. Uygun üretilmemiş plaklar genellikle üretim sonrası dişlerle uyumsuzdur ve kişinin diş etlerine, yanaklarındaki yumuşak dokularına zarar verir. Ağız dışında ısıtılıp sonrasında üzerine ısırma kuvveti uygulanarak ağıza uyumlanan sporcu plakları en baş ta uyumlu gibi görünseler de bir diş hekimi tarafından kişiye özel adaptasyonu yapılmadığı için optimum konfor ve etkiye sahip olamazlar.
Buna karşılık, diş hekimleri tarafından tasarlanıp üretilen özel sporcu plakları en yüksek korumayı sağlar. Hastanın ağız içi dijital taramaları kullanılarak üretilen kişiye özel koruyucu plak, bireyin ağız içi anatomisine tam uyumludur. Böylece dişlere tutuculuğu artar, spor sırasında solunum ve konuşmaya olumsuz etkisi engellenir ayrıca aktiviteye odağı da kolaylaştırır.
Üretim süreci; hastanın yaşı, sporun türü, ağız dokularıyla ilgili travma hikayesi gibi faktörlerin değerlendirilmesi ile başlar. Özellikle çocuk hastalarda, dişleri ve çeneleri geliştikçe plakların belirli aralıklarla klinikte kontrol edilmesi ve değiştirilmesi gerekir. Benzer şe kilde, ortodontik tedavi gören sporcular, diş hareketini engellemeden veya hasara neden olmadan diş tellerine uyum sağlayacak şekilde tasarlanmış plaklara sahip olmalıdır.
Temizlik ve bakım, üretim kadar önemlidir. Plak, her kullanım öncesi ve sonrası durulanmalıdır ve düzenli olarak bir diş fırçasıyla temizlenmelidir. Hava sirkülasyonu sağlamak için delikli bir kapta muhafaza edilmelidir. Ayrıca yük sek ısıya maruz kalması malzemeyi deforme ederek uyumunu olumsuz etkileyebilir.
Araştırmalar, özel sporcu plaklarının çeneyi sabit tutup doğru pozisyonda yerleştirerek kas gücünü ve dayanıklılığı artırabildiğini, böylece spor performansını iyileştirebildiğini göstermektedir. Hem antrenman hem de müsabakalarda plak kullanımı, Amerikan Diş Hekimleri Birliği (ADA) ve Spor Diş Hekimliği Akademisi (ASD) dahil olmak üzere diş hekimliği örgütleri tarafından şiddetle önerilmektedir.
Spor aktivitelerinde aktif olduğu nu öğrendiğimiz hastalarımıza potansiyel travma durumlarını anla tıp plak korumasının önemini sıkça aktarmaktayız. Diş hekimleri olarak görevimiz, travma tedavisinin de ötesinde bu olaylar yaşanmadan çözmektir. Konuda tecrübeli bir diş hekimi tarafından hazırlanmış sporcu plakları hem sağlık hem de performans konusunda pozitif bir istikrar sunar.
